de wandelaar en de sans papiers

Vorig jaar verscheen 'De Wandelaar' van Adriaan van Dis en onlangs heb ik deze roman herlezen nadat ik een literaire avond in De Burcht bezocht.


Op een boekenbeurs in Parijs komt Van Dis een uitgeefster tegen die ook nog een zoldertje te huur heeft... een droom kan werkelijkheid worden. Parijs wordt veel wandelen voor de uiterst noodzakelijke lichaamsbeweging en opschrijven wat hij zoal tegen komt. Een voorbeeld van zo'n observatie leest hij voor uit 'Leeftocht,' het verhaal 'Eigen tuin eerst.'

Het is een verhaal over een traditioneel, sociaal gebeuren dat als een ivoren toren langzaam buiten de omgeving, buiten de werkelijkheid staat, inmiddels een werkelijkheid van opstand, 6000 autobranden per jaar, de brand in Hotel Paris-Opera en in nog tientallen andere pensions, overvol met (boot-)vluchtelingen, statenlozen, sans-papiers, Sahara aan de Seine...

In Parijs hebben kerken met hun gaarkeukens grote invloed op de zorg voor deze groep. De zusters en priesters zorgen met hun soep voor overleven, maar de vluchtelingen maken in zekere zin ook het leven mogelijk: velen werken als (zwarte) dagloners via (illegale) markten...

Maar al de observaties van Van Dis worden ontkend, in elk geval door buren en bekenden in Frankrijk. Tijd voor een roman waarin de realiteit tot leven gebracht wordt met fictie.


(scene uit musical Notre Dame de Paris, gebaseerd op Victor Hugo's Klokkenluider)


Hoe doe je dat?
Dat mag je als schrijver bedenken...
Men neme een hoofdpersoon, meneer Mulder (niet toevallig de naam van Adriaan in zijn jeugd), een keurig persoon, heel netjes. Zijn vehikel wordt een hond die een echt hondeleven heeft en die meneer Mulder in contact brengt met mensen die ook een hondeleven hebben. Ook handig om meneer Mulder een kleine erfenis te geven zodat hij zich om het geld niet al te veel zorgen hoeft te maken.

De plaats van de kerken, hulpverleners is gekomen op basis van gesprekken die Adriaan had met oude missiepaters die nu in Parijs een missie hebben. De buurt heet 'le petit Vatican' zoveel kloosters voor rustende paters en dito zusters zijn er. Mensen op drift kiezen vaak voor bevindelijke kerken. Ook in Parijs zijn er de 'garagekerken!'


Aanvankelijk had het gegeven 'geloof' een veel prominentere plaats in het boek gekregen. De aanzet (zeer op prijs gesteld door de redacteur) ging over een droom die hij had: er komt telefoon uit het Vaticaan 'kunt u een delegatie ontvangen?' Dan staan aan de deur twee prelaten met een belangrijke mededeling: 'de Paus wil u zien' Ze blijken hun huiswerk goed gedaan te hebben en bijna alles van Adriaan te weten.
De paus zoekt zijn opvolger en dat moet een bruggenbouwer zijn. Het beste kun je daarvoor een twijfelaar nemen. Van Dis is uitverkoren!
De fantasieën zijn grenzeloos... Wat kun je als Paus wel niet doen allemaal... De gedachten worden steeds leuker en groter en de afstand tot de realiteit wordt groter en groter. Daarom opnieuw begonnen.

'Zo schrijf ik altijd: ik begin en schrijf door en zie wat ervan komt,' veel moet dan later het archief in.


Het boek 'De Wandelaar' gaat over 'geloof' en 'geloven' in deze maatschappij én over de noodzaak tot en de pogingen tot 'goed doen.' De boodschap is 'doe iets!' voor jezelf, voor anderen, voor de maatschappij...

Mulder was levenslang onbetrokken, maar hij raakt wel onder de indruk van de soepschenkers. In zijn gesprekken probeert hij iets van de goedheid te vernemen en te begrijpen, maar zijn eigen goedheid pakt verkeerd uit. Inmiddels wordt er veel verteld over het leven aan de zelfkant van de maatschappij, het optreden van de politie (ook Mulder heeft daar veel last van), de nasleep van de brand, de achtergronden van de vluchtelingen...

De westerse beschaving heeft gefaald, de samenleving heeft de ruggengraat van de godsdienst nodig om zich te wapenen tegen hebzucht, egoïsme en mondialisering stelt de pater... wat hebben jullie goddelozen voor het geloof in de plaats gezet?



Tot slot de mededeling dat Adriaan binnenkort weer een jaar of twee zal onderduiken voor zijn nieuwe boek. 'Dat doe ik altijd, gewoon een paar jaar niks anders dan mijn nieuwe boek.'

BAMAKO, de film

Na een nacht die voor mij gelijk staat aan de maanlanding, met dat verschil dat ik afgelopen nacht een paar uur geslapen heb, wat te doen the day after...





Om in stijl te blijven gekeken naar een politiefilm, een western, een liefdesdrama en bovenal naar het verslag van een rechtszaak waarin het Afrikaanse volk de westerse organisaties aanklaagt voor onmenselijkheid.

In ruil voor steun stellen Wereldbank, IMF en andere organisaties - terecht - eisen.
Het geld moet maximaal aangewend kunnen worden en daarom moeten volgens de voorwaarden allerlei zaken geprivatiseerd worden: onderwijs, gezondheidszorg, verkeer, communicatie. Aan cultuur mag al helemaal geen geld gegeven worden. In aanklacht, getuigenverhoren (onder andere van Aminata Traoré) worden de gevolgen geschetst van de situatie dat de overheden eigenlijk geen controle meer hebben over hun eerste taken: gezondheidszorg, scholing (analfabetisme), verbindingen... en voor de drager van de samenleving - de cultuur - is al helemaal geen plaats. Bioscoopzalen zijn geprivatiseerd en in opslagloodsen of markthallen veranderd, ofwel dé film over Afrika is in Afrika zelf nauwelijks te zien!
Zelfs het drinkwater moet geprivatiseerd worden...

Een griot geeft op grandioze wijze weer wat de gevolgen zijn: 'vroeger konden mijn ouders door hard werken voor zichzelf en hun kinderen zorgen, nu kan ik als boer nauwelijks voor mezelf zorgen. En dat in een wereld waar voor iedereen genoeg te eten is, voor velen zelfs te veel. Waarom sterven in die wereld dagelijks tienduizenden van de honger?'

In een western wordt duidelijk gemaakt wat het beleid is: In Timboektoe zijn er twee onderwijzers, één is genoeg.

Waarom sterven er nog steeds mensen aan een ziekte als cholera, waar geneesmiddelen voor zijn? En waarom worden dorpen ten gronde gericht omdat de trein er niet meer stopt, stoppen is immers niet in het belang van de winstmarges van de nieuwe eigenaren?

Doordat de landen niet meer de baas zijn over de essentiële levensvoorwaarden van de bevolking, scholing, zorg, informatie, transport, drinkwater... vooral ook cultuur kun je eigenlijk niet meer spreken van soevereine staten, stelt getuige Aminata. Door de voorwaarden die aan de hulp gesteld worden ontstaat een anti-ontwikkeling: onderontwikkeling, ondervoeding, analfabetisme.

Bush wordt aangeklaagd als 'chef d'orchestre' voor de internationale organisaties waar Amerika het feitelijk voor het zeggen heeft. De angst voor terrorisme en immigratie is aangepraat, beter is het toch om de oorzaken daarvan aan te pakken en dat kan, in Afrika.

Moeten de internationale organisaties niet terug naar hun hoofdtaak, het mogelijk maken van een toekomst voor de mensheid?
Of moet er een veroordeling volgen tot een levenslange werkstraf tot zorg voor de menselijkheid.

Is er een Dr. Strangelove of kunnen we nu al de eeuwigdurende winsten vervangen door zorg voor de mensen?
Horen we de nieuwe morgen al aankomen als we goed luisteren? (motto van de film en citaat van Aimé Césaire).

Ik heb vannacht goed geluisterd en warempel ik denk wat te horen... De herovering van de Afrikaanse droom...?


Eén getuigenis in de film zal ik niet vergeten.

-'Wat is uw beroep?'
-'Gewezen onderwijzer.'
-'Gewezen onderwijzer?'
-'Ja, gewezen onderwijzer...'
-'Wat is uw getuigenis?'
-'...'