woensdag 14 juli 2010

Het goede leven

Al een aantal jaren doe ik mee met het onderzoek van Prof. Ruut Veenhoven over geluk. Meer concreet is de onderzoeksvraag: welke levensstijlen bevorderen gelukkig (oud) worden?

Deze zomer wordt een korte zomercursus aangeboden door de HOVO-Rotterdam waarin dieper op het geluksonderzoek wordt ingegaan. Ik doe mee.

De Griekse denkers houden zich bezig met geluk. Geluk is mentale en emotionele vrede. Investeer vooral in de mentale geluksmakers, zoals de bestudering van de filosofie en de beoefening van de deugden. Vooral van de deugd van vriendschap word je gelukkig! Geluk is iets dat de Goden benadert.

Seneca: If you live according to the dictates of nature, you will never be poor; if according to the notions of man, you will never be rich. En inderdaad, uit onderzoek blijkt dat materialistisch ingestelde mensen echt minder gelukkig zijn.

De zin van het leven en geluk spelen voortdurend door elkaar in de geschiedenis van de geluksfilosofie. Susan Wolf ziet twee elementen in een zinvol leven:
  1. je actief engageren met iets dat je raakt (subjectief) en
  2. dat de moeite waard is (objectief).

SOORTEN SATISFACTIEvoorbijgaandduurzaam
deel van het levengenietingdeelsatisfactie
leven als geheeltopervaringlevensvoldoening
( GELUK )


varianten van geluk

totaal oordeel:                         overall geluk
              voldoening met het leven als geheel
                                             ↙                                 ↘
subtotaal            stemmingsniveau            tevredenheid
                         balans van positieve en    waargenomen verschil
                         negatieve gevoelens        ideaal en werkelijkheid
                                              ↓                                   ↓   
informatie basis:      gevoelsmatige            verstandelijke
                             ervaring                      ervaring   


Geluk blijkt heel goed te onderzoeken met de vraag: alles bij elkaar genomen hoe tevreden of ontevreden bent u tegenwoordig met uw leven als geheel? en verbluffend weinig mensen (< 1%) weten geen antwoord op deze vraag. 

Een aantal opvallende resultaten:

Ik wist niet dat de leefomgeving ( welvaart, vrijheid, rechtsorde = democratische en technische kwaliteit van de samenleving) zo enorm belangrijk is voor het geluk van de mensen (het verklaart 70% van de verschillen tussen landen). Geluk is dan misschien wel geen overheidstaak maar de randvoorwaarden van geluk worden wel in overgrote mate door de overheid bepaald!

De helft van het geluk vloeit voort uit onze dagelijkse bezigheden. Gelukkig maar, als je erover nadenkt: Dat betekent dat er keuzes zijn en mogelijkheden om incidenteel of in je leefpatroon /levensstijl je geluk te beïnvloeden.

Gezondheid, geestelijk en lichamelijk, is voor geluk belangrijk. Maar geluk heeft anderzijds een veel grotere invloed op je gezondheid. Gelukkige mensen zijn gezonder en leven langer. Het effect is vergelijkbaar met wel/niet roken! (Gelukkige mensen zijn veel matiger met verslavende middelen.)
Daarom participeren verzekeringsmaatschappijen ook in het onderzoek naar geluk: de gelukswijzer. Dingen samen doen: uitgaan, bewegen, verenigingsactiviteiten maken gelukkig. Opstaan, huishouding en rusten maken ongelukkig. Maar vooral: mensen moeten zelf leren welk activiteiten-patroon gelukkig maakt. Dan komt geluk met de jaren!
Veel dingen weten we allemaal wel: kinderen maken niet gelukkig, kleinkinderen wel. Het eerste kind maakt ongelukkig. Zo'n eerste kind valt toch een beetje tegen (als gelukmaker) en zet de wereld op zijn kop.

Positief denken is belangrijk: de hersenen maken geen verschil tussen feiten en voorstellingen. Richt je dus niet op het probleem maar op je ideaal (positieve verwachting). Tel je zegeningen.

Sociale, extraverte, zorgvuldige mensen zijn gelukkig. Materialisme maakt ongelukkig. Ook mensen die het van veel topervaringen (moeten) hebben zijn ongelukkig.
Een interessante site is ook: http://www.lesseningeluk.nl/index.html voor uitgebreide beschouwingen en veel links.

Een ‘wetenschappelijk’ zelfhulp boek op het gebied van geluk is: Sonya Lyubomirsky, de maakbaarheid van het geluk / een wetenschappelijke benadering voor een gelukkig leven:
  1. streef een doel na
  2. ga sporten
  3. investeer in familie en vrienden
  4. tel je zegeningen
  5. wees hulpvaardig
  6. ga meer lachen
  7. geef geld uit aan beleving
Samengevat: een leven van matige en gevarieerde genoegens lijkt op den duur het meest bevredigend en dat wist Epicurus al.


update: recent verschenen: Sebastien Valkenberg: Geluksvogels. Of waarom we het nog nooit zo goed gehad hebben.

Wilhelm Schmid: Geluk

En waarom het niet het belangrijkste in het leven is.


Vooral de ondertitel maakt dit boekje (77 pagina's op A6 formaat) een kleine uitdaging om te lezen. Maar halverwege voel ik me langzamerhand onprettig worden: Waar gáát dit over?
Aanbevolen literatuur voor de HOVO-EUR cyclus 'Het goede leven' en dat geeft me de kracht als ik in eerste instantie halverwege opgegeven heb, nog eens opnieuw te beginnen en vol te houden tot het eind.

Is geluk de zin van het leven? Of is de zin van het leven geluk? Of is er toch nog iets anders dat de zin van het leven is? Een belangrijk woordenspel waar ik me ook in tweede lezing niet toe voel aangetrokken. 

De zinvraag houdt historisch meer in dan de vraag naar het geluk. De auteur geeft met veel fijnzinnige verwijzing naar religie een soort alternatief moderne invulling aan het doel waarvoor wij leven. Dat zal echter niet meer de utopie van het paradijs zijn, aards of hemels, waarin het menselijke zijn opgelost zal worden in een universeel welbevinden...

...in een nieuw mondiaal conflict is [de cruciale vraag] dus niet meer: wie biedt meer geluk? De vraag is eerder: wie heeft meer religie?

In het college heb ik begrepen dat dit boekje staat in een traditie van levenskunstige denkers, maar het spreekt mij totaal niet aan. Als het niet bevalt kun je het altijd nog kado geven (je kunt het vaak vinden op de kado-suggestie-tafel in de boekwinkel), zei de docent. Wat mij betreft niet, een kado zegt ook iets over de schenker en er zijn dingen waar ik mij liever niet mee identificeer.