woensdag 26 september 2012

Nibelungenlied, een nationaal epos



In het vierde college van Studium Generale gaat Jaap van Vredendaal in op de manier waarop tegen het Nibelungenlied is aangekeken. De spreker is de vertaler van de nieuwste versie.

Na de ontdekking van de handschriften (1755-1779) wordt het Nibelungenlied al snel gekenschetst als "een soort Ilias". In 1801 wordt het werk geroemd door Wilhelm Schlegel als iets dat zijn weerga niet kent en dat een basis moet vormen voor een nationale, Duitse mythologie.

Aan de helden worden typisch Duitse deugden toegekend (op basis van de deugdenlijst van Tacitus) als trouw, gastvrijheid, vriendschap. De bijbehorende ondeugden (bedrog, ontrouw, wraakzucht) worden niet vergeten, dat zijn namelijk natuurkrachten waartegen de mens geen verweer heeft.
Hoe dan ook ontwikkelt de 'trouw' zich tot de centrale deugd, de trouw tussen heer en vazal: `Nibelungen Treue`.

Het boek wordt dus in de tijd anders geïnterpreteerd. De "officiële" titel is "dit boek heet Kriemhilde", later worden andere titels gevoerd, zoals "Siegfried, de drakendoder". Opvallend want de draak heeft in het epos een rol in slechts enkele strofen.
Siegfried staat dan voor Pruisen/Duitsland, Bismarck, de draak is Napoleon / Frankrijk.

Ook wordt Siegfried wel gezien als afstammeling van Odin,  hij is dan de stralende Siegfried zoals Baldur de lichtgod is.

In begin twintigste eeuw (Wereldoorlog I) wordt Siegfried als een tragische held gezien. De dolkstoot wordt uitgedeeld door "links" en de stakende arbeiders waardoor het eind van WO I in zicht komt. Ook in Mein Kampf wordt van de dolkstoot gericht tegen het Duitse volk gesproken.

Maar vooral: Siegfried is niet dood, hij leeft, hij staat voor de drakendoder, de held, de verlosser. Samen met Hagen (symbool voor de Duitse Treue) vormt hij het symbool voor Duitsland, opvallend: de held en zijn moordenaar...

Ná de tweede wereldoorlog wordt er veel aandacht gegeven aan het beëindigen van het ideologische misbruik van de Nibelungen saga. Het moet weer een gewoon verhaal worden. Maar daardoor is de aandacht voor de Nibelungen ook wel erg verminderd. Het is op de middelbare school geen verplichte literatuur meer.

Tot slot: deze lezing zal op een of andere manier gepubliceerd worden door studium generale.

Geen opmerkingen: